Het verhaal over de Opstand en over Leidens Ontzet wordt in Nederland, logische overigens, vaak vanuit Nederlands perspectief bekeken. Willem van Oranje is een held, Pieter van der Werff ook en geuzenleider Lumey van een revolutionair strijder voor de goede zaak. De overwinningen de behaald werden, worden vaak breed uitgemeten en zo hier en daar wat aangedikt. De Slag bij Heiligerlee (1568), de inname van Den Briel (1572), het Ontzet van Alkmaar en Leiden (1573/1574), er zijn boeken over volgeschreven en er worden nog steeds festiviteiten georganiseerd om deze mijlpalen tijdens Willem van Oranjes Opstand te vieren. Zo ook over de legerleiders en andere helden aan de zijde van de Opstandelingen is veel geschreven. Lodewijk van Nassau, Louis de Boisot, maar ook heldinnen als Kenau Hasselaar en Magdalena Moons. Aandacht voor de Spaanse zijde is er niet zo vaak. Zeker niet in de Nederlandse taal.
Veldheer Sancho d’Avila
Wat de Opstand zo bijzonder maakt is dat een clubje Opstandelingen de confrontatie aanging met het meest machtige leger van die tijd. In de 16e eeuw was Spaanse leger een geoliede vechtmachine. Het was goed georganiseerd, gedisciplineerd en ze waren vanwege de vele uitgevochten veld- en zeeslagen enorm ervaren. Het Spaanse leger was in die tijd nauwelijks te verslaan was. Alle veldslagen die de Opstandeling tegen de Spanjaarden tijdens de Opstand voerden, gingen op Heiligerlee na verloren. Dat kwam mede omdat de Spanjaarden ervaren veldheren in de strijd konden gooien. Bij de Slag op de Mookerheide was dat Sancho d’ Avila. Een naam die je in de Nederlandse boeken over de Opstand maar af en toe tegenkomt. Toch was Sancho d’ Avila een van de beste veldheren van zijn tijd. Hij had niet voor niets ‘Oorlogsbliksem’ als bijnaam.
Sancho d ’Avila werd op 21 september 1523 geboren in het in het midden van Spanje gelegen Avila. Daar dankt hij ook zijn achternaam aan. Toen hij 21 was vocht hij al aan de zijde van Karel V mee tegen de Duitse protestanten tijdens de zogenaamde Schmalkaldische Oorlogen. Later zou hij ook deelnemen aan de Italiaanse Oorlogen en aan de gevechten tegen de Ottomanen. In 1560 werd hij bij het eiland Djerba door de Ottomanen gevangen genomen maar al snel daarna kwam hij weer vrij. Samen met de gevreesde Hertog van Alva kwam hij in 1567 naar de Nederlanden. Op 14 april 1574 voerde hij de Spaanse troepen op de Mookerheide aan die daar een eclatante overwinning boekten. Deze overwinning leverde d ’Avila eeuwige roem op in de vorm van een weg die naar hem vernoemd is. In het buitengebied bij Mook vind je nog de Avilaweg.
Afbeelding: Sancho d’Avila (1523-1583) – Legermuseum, Delft. sig 00102273/011
