Op 3 oktober 2024 is het 450 jaar geleden dat Leiden werd ontzet. In het jaar voorafgaand aan deze viering neemt historicus Joost Bleijie u in een wekelijkse column mee naar het verhaal van Leidens Ontzet. Wat gebeurde er voorafgaand aan het Ontzet, wie waren de hoofdrolspelers en hoe ging het Beleg en het Ontzet daadwerkelijk? U leest het in de column Leidens Ontzet van A tot Z, met dit keer als onderwerp: Dirk van Bronkhorst.
Wie het heeft over de helden van Leidens Ontzet, komt vaak het geijkte rijtje namen tegen. Geuzenleider Boisot, staatssecretaris Van Hout, heer van Noordwijk Van der Does, Magdalena Moons, burgemeester Van der Werf en Cornelis Joppensz worden vaak in een adem genoemd. Zo ook op de website van de 3 Octobervereeniging. Daar wordt overigens Willem Cornelis Speelman, de man van de postduiven, ook als held genoemd. Zo ook de geuzen die Leiden op 3 oktober daadwerkelijk ontzet hebben. Op Boisot, Van Hout en Van der Does na valt op de genoemde Helden van het Ontzet wel wat af te dingen. Wanneer je dieper graaft en de archieven omspit valt er op de heldenstatus van Moons, Van der Werf, Joppensz, Speelman en, ja echt, de Geuzen wel wat af te dingen. De heldenverhalen over Moons, Van der Werf en Joppensz zijn of hoogst twijfelachtig of door de eeuwen heen mooier gemaakt dan dat ze werkelijk waren.
Voor een andere columnreeks maakte ik ooit een Selfie met de Blauwe Steen waar de Galg stond.
Eén naam ontbreekt steevast tussen de genoemde helden: Dirk van Bronkhorst. Van Bronkhorst was eigenlijk een passant, maar het Beleg van de stad dwong hem om in Leiden te blijven. Net als heel veel Leidenaren kon ook hij vanwege het hermetische belegering de stad niet meer verlaten. Van Bronkhorst was gouverneur van Leiden. Een beetje een soort commissaris van de Koning, maar dan van Willem van Oranje. Hij was een echte hardliner. Bij hem moest je niet beginnen over overgave of de stad verlaten. Niet zeiken, doorgaan was zijn motto. Na een aantal weken van aanhoudend geklaag, was Van Bronkhorst het zo zat dat hij een galg op de Blauwe Steen van de Breestraat liet zetten en iedereen die wilde uitreizen wees op de galg. “Je kan kiezen” lijkt hij hiermee gezegd te willen hebben, ‘of standvastig zijn of eindigen aan de galg’. Hij heeft op die manier veel Leidenaren in de stad gehouden.
Er is wel een verklaring voor het gebrek aan heldenstatus voor Van Bronkhorst. Allereerst gaat er geen mythe over hem. Hij bood niet zoals de legende bij Van der Werf gaat zijn lichaam aan als voedsel en hij verleidde ook geen belangrijke Spaanse hofdame in ruil voor een huwelijk. Van Bronkhorst was een hardliner zonder opsmuk. Niet lullen maar poetsen! Bovenal was Van Bronkhorst net als heel veel Leidenaren een gewone sterveling. Hij was een van de ruim 6.000 Leidenaren die tijdens het Beleg aan de pest stierf. Het Ontzet maakte hij zodoende niet mee. Toch zou hij vanwege zijn onverzettelijkheid zeker een plek in het rijtje van Helden van het Ontzet verdienen.
Bronafbeelding: Dirk van Bronkhorst op zijn sterfbed tijdens het beleg van Leiden in 1574 – collectie Rijksmuseum – SK-A-4170
