Op 3 oktober 2024 was het 450 jaar geleden dat Leiden werd ontzet. Na de grootse viering van het Ontzet in 2024 gaat het historische verhaal verder. De Opstand tegen de Spanjaarden hield bij Leiden niet op. Wat gebeurde er met de stad, met de Nederlanden, met de hoofdpersonen en met de Opstand na 1574? U leest het in de column Leidens Ontzet van A tot Z, met dit keer als onderwerp: Leidens Ontzet een keerpunt in de geschiedenis?
Nog steeds wordt Leidens Ontzet groots gevierd: Terecht!!
Ieder jaar al 450 jaar lang viert Leiden het Ontzet van de Spaanse belegering in 1574. De vraag die vrijwel ieder jaar gesteld wordt is of Leidens Ontzet een leuke Leidse folklore is of dat het meer is dan dat. Was Leidens Ontzet zoals professor Groenveld tijdens een van de 3 oktoberlezingen het ooit noemde ‘een keerpunt in de Opstand?’ Aan het eind van deze columnreeks kan ik het slechts eens zijn met Groenveld: Leidens Ontzet was een cruciaal moment tijdens de Opstand, een cruciaal moment in de geboorte van Nederland en in de Leidse geschiedenis.
Als eerste de Opstand: Het Ontzet van Leiden betekende een flinke deuk in het oorlogsmoreel van de Spanjaarden. Tot Alkmaar in 1573 ging de veldtocht van de Spanjaarden tegen de opstandige steden eigenlijk heel goed. Steden werden ingenomen en al dan niet met geweld terug aan de kant van de Spanjaarden gedwongen. Was Leiden gevallen dan gingen de Spanjaarden niet alleen in ‘the winning mood’ verder (waarschijnlijk in de richting van Delft), tevens zou het zo belangrijke Zuiderkwartier van het gewest Holland weer aan Spaanse zijde gedwongen worden. Grote kans dat Oranje bij een inname van Leiden zijn opstandige handdoek in de ring had gegooid. Hij had in dat geval vrij weinig meer om voor te strijden.
Dan de geboorte van ons land. Na het Ontzet van Leiden trokken de Spaanse soldaten in de richting van de zuidelijke gewesten en waren de noordelijke Nederlanden voorlopig gevrijwaard van oorlogshandelingen. Tijdens deze relatieve rust trokken de noordelijke gewesten steeds verder naar elkaar toe om een gezamenlijke vuist te kunnen maken tegen de Spanjaarden. De Acte van Verlatinghe uit 1581, waarde de noordelijke Nederlanden de Spaanse koning afzworen en de soevereiniteit in eigen hand namen, is hier sluitstuk van. De geboorte van Nederland hebben we dus mede aan het Ontzet van Leiden te danken.
Voor Leiden was het Ontzet eveneens cruciaal. Na het ontzet, en na de komst van veel zuidelijke calvinistische vluchtelingen, bloeide de textielnijverheid weer op. De zuidelijke migranten, die naar Leiden kwamen vanwege de geloofstolerantie, waren erg bedreven in het vervaardigen van textiel. De textielnijverheid werd één van de kurken waarop de Leidse economie tijdens de Gouden Eeuw zou drijven. De andere kurk was de in 1575 opgerichte Universiteit Leiden. Het gaf Leiden in binnen- en buitenland niet alleen een enorme status, het trok eveneens studenten, hoogleraren en aanverwant personeel aan. Bovendien ontstond er een aanverwante economie van boekverkopers, boekdrukkers, herbergen en nog meer. Kortom: Leidens Ontzet is een cruciaal moment in de Opstand, bij de geboorte van Nederland en in de geschiedenis van de stad zelf. Dat moeten we dus blijven herdenken èn vieren.
