Jan van Leyden in zijn Leidse tijd.
De mooipratende Leidenaar Jan van Leyden had een kort maar bewogen leven. In 1509 werd hij als Jan Beukelszoon van Leyden geboren in Leiden. In de eerste 24 jaar van zijn leven wees niets erop dat zijn leven in een door hem zelf gesticht Koninkrijk van God op aarde zou eindigen en dat hij in de laatste drie jaar van zijn leven als een genadeloze, zichzelf benoemde Messias door het leven zou gaan. Jan zwierf in zijn jeugd door Europa in de hoop een handeltje te kunnen opzetten, maar nadat dat de mist is was gegaan keerde hij terug naar Leiden en begon er de herberg annex kroeg In den Witte Lely. De herberg was gevestigd op de hoek van het Noordeinde en het Kort Rapenburg. In de kroeg beklom hij regelmatig de bar om felle pleidooien te houden tegen het stadsbestuur en tegen de allesoverheersende katholieke kerk. Hij werd iets wat wij tegenwoordig stad-up comedian zouden noemen. Jan was gezegend met een vlotte babbel, iets dat hem de bijnaam mooiprater opleverde.
De Haarlemmer Jan Matthijs
In 1533 ontmoette Jan van Leyden de uit Haarlem afkomstige Jan Matthijs. Matthijs was een wederdoper, een felle splintergroepering die was opgekomen samen met het steeds verder groeiende Calvinisme. De wederdopers hadden een sterk geloof in het feit dat Gods eindtijd spoedig zou aanbreken. In een visioen kreeg Matthijs te horen dat hij de komst van het Koninkrijk Gods op aarde moest gaan versnellen. Dat deed hij in Münster samen met Jan van Leyden. Samen met een groep volgelingen trokken beide jannen naar Münster, verdreven er in februari 1534 bisschop Frans II van Waldeck, die overigens zoals zo veel bisschoppen in de geschiedenis eerder legerleider dan kerkleider was, en namen Münster in. Jan Matthijs riep zichzelf uit tot leider van de wededopers en waande zich onaantastbaar. Zo onaantastbaar dat hij op 5 april 1534 ongewapend uitviel naar de legers van de bisschop die zich rondom Münster hadden verschanst. Dat liep slecht af voor Jan Matthijs. Genadeloos werd hij een kopje kleiner gemaakt. In Münster nam Jan van Leyden de titel Koning van het Koninkrijk Sion over van Matthijs. Met onder meer Berend Knipperdolling voerde hij een waar schrikbewind in. De Tien Geboden waren leidend en op overtreding stond de doodstraf. Hij voerde eveneens polygamie, ofwel ‘ veelwijverij’ in. Zelf had Jan 17 vrouwen, waarvan hij er een, Elisabeth Wandscherer, publiekelijk liet onthoofden omdat ze ietwat kritisch was geweest.
De kooien aan de Lambertikirche
Op 25 juni 1535 werd de stad Münster weer ingenomen door de bisschop. In de weken voorafgaand aan de inname had de bisschop een steeds meer naar de stadsmuur opschuivende berg aangelegd zodat hij uiteindelijk eenvoudig over de sterke Münsterse stadsmuren kon klimmen. Bij de inname kwamen ruim 600 mannen om het leven. De leiders van de wederdopers, Jan van Leyden, Berend Knipperdolling en Berend Krechting werden gevangengenomen. Zij werden als een soort trofee op een kar in de maanden na de inname door het Münsterland gereden. Uiteindelijk werden ze op 22 januari 1536 nadat ze gruwelijk waren gemarteld gedood. De lichamen werden in drie kooien gestopt en op 50 meter hoogte aan de Lambertikirche in Munster opgehangen. Daar hebben ze naar verluid 50 jaar gelegen. Replica’s van de kooien hangen nog steeds aan de Lambertikirche.
Aan Jan van Leyden hebben we het spreekwoord ‘je als een Jantje van Leyden ergens van afmaken’ te danken. Ofwel, er ergens met gemak vanaf maken. Jan van Leyden was een mooipraten en ‘lulde’ alles wat recht was krom. Dat deed hij op de bar in de Witte Lely, maar ook als koning van de wederdopers in Münster. Uiteindelijk werd al deze mooipraterij Jan van Leyden fataal. Niet allen heeft de inname van Münster de komst van Christus naar de aarde versneld, tevens werd Jantjes Koninkrijk in 1535 ingenomen en werd hij zelf vernederd, gemarteld en vermoord. Wie weet dat Jan van Leyden pogingen gedaan heeft om zich met een mooi verhaal uit zijn benarde situatie heeft proberen te praten. Dat is niet gelukt. De mooiprater uit Leiden was uitgepraat.
