De geschiedenis van Leiden is op Amsterdam na de rijkst gevulde geschiedenis van Holland. Toch is die geschiedenis lang niet altijd bekend. In de column Plaatsen van Herinnering neemt Leidenaar en historicus Joost Bleijie u wekelijks mee naar een plek in Leiden waar een bijzondere gebeurtenis heeft plaatsgevonden of naar een plek waar een beroemde historische Leidenaar gewoond of gewerkt heeft. Deze week zitten we in de Late Middeleeuwen (1000-1500). Plaats van Herinnering: Breestraat – De Blauwe Steen 

-door Joost Bleijie- 

Het is een gemeentelijk monument, al zullen veel mensen die er overheen rijden dit nauwelijks in de gaten hebben. Grote kans dat de argeloze voorbijganger bij het zien van de steen in het straatbeeld slechts denkt dat die steen ‘wel iets zal symboliseren of betekenen’. Toch ligt hij daar al eeuwenlang op het kruispunt Breestraat – Pieterskerk-choorsteeg – Maarsmanseeg: De Blauwe Steen. Het is niet de enige steen in het Leidse straatbeeld. Ook op de Visbrug en in de Haarlemmerstraat zijn dit type stenen ingemetseld in de straat. Het zijn bijzondere stenen die in de Late Middeleeuwen (1000-1500) een betekenis hadden. In vroeger tijden, toen het aandeel mensen dat niet kon lezen en schrijven nog enorm hoog was, werden plekken van importantie uitgebeeld met een beeltenis. Die zijn op de nodige gevelstenen in Leiden nog te zien. Een mooi voorbeeld is het poortje op de Apothekersdijk waarop een koe staat. Dit poortje gaf toegang tot het slachthuis. Er staan wel letters op de gevelsteen maar het overgrote deel van Leidenaren wist pas aan de hand van de afbeelding wat er zich achter de poort bevond. Lezen konden ze immers niet.  

De Roepstoel aan de Stadhuisgevel in de Breestraat

De betekenis van de stenen in de straat was bij Leidenaren ook bekend, zonder dat erop geschreven stond waarvoor ze dienden. In vroeger tijden was Leiden opgedeeld in wijken die allemaal een eigen bestuur en eigen regels hadden. De stenen in de straat symboliseerden het middelpunt van een wijk. De oudste steen is de Blauwe Steen die dus midden in de Breestraat nog zichtbaar is. Deze steen had ook een belangrijk functie bij de rechtspraak in de wijk. Al in 1321 is de steen bekend als onderdeel van de stedelijke rechtspraak. Er wordt verondersteld dat verdachten al staand op de steen hun straf te horen kregen. Die straf werd dan afgeroepen vanaf de Roepstoel, de verhoging aan de gevel van het Stadhuis waar een trappetje leidt tot een blinde muur. In de vroegste tijden van de stad werden de vonnissen ‘gewoon’ op de Breestraat geveld. Later gebeurde dat op ’t Gerecht.  

Over de kleur van de steen in de Breestraat bestaan meerdere theorieën. Zo zou blauw het burgerlijke gezag symboliseren, rood het geestelijke gezag en wit het grafelijke gezag. De exacte bedoeling achter van de stenen is echter in nevelen gehuld. De stenen liggen er nog wel. Wie weet bent u er al talloze malen langs of overheen gereden. Geen onbelangrijke plek dus in de rijke historie van onze stad.