De geschiedenis van Leiden is op Amsterdam na de rijkst gevulde geschiedenis van Holland. Toch is die geschiedenis lang niet altijd bekend. In de column Plaatsen van Herinnering neemt Leidenaar en historicus Joost Bleijie u wekelijks mee naar een plek in Leiden waar een bijzondere gebeurtenis heeft plaatsgevonden of naar een plek waar een beroemde historische Leidenaar gewoond of gewerkt heeft. Deze week in Leidse Plaatsen van Herinnering: De Cananefaten en de Cananefatenpoort
Het leefgebied van de Cananefaten
Op een druilerige dag sla ik met een paraplu in de hand de Cananefatenpoort in. Een ietwat mistroostig steegje evenwijdig aan de Hogewoerd. Nieuwbouwpanden en historische gebouwen vechten in deze steeg om aandacht. Ik blijf het onbegrijpelijk vinden dat de oude historische binnenstad zo hier en daar volgebouw is met detonerende nieuwbouw. Tegen de muren aan tiert onkruid welig, soms wel tot kniehoogte. Alleen in naam doet de Cananefatenpoort nog denken aan de tijd dat de Cananefaten in dit gebied van Nederland woonden. Van de aanwezigheid van de Cananefaten is in de steeg niets meer te zien. Toch worden de Cananefaten altijd genoemd als vroegste bewoners van Leiden en omstreken.
Toen de Romeinen rond het begin van de jaartelling hun rijk in het noorden uitbreidden, kwamen ze niet direct in een leeg land terecht. Naast de oorspronkelijke bewoners hadden ook de Cananefaten zich in dit deel van het latere Nederland gevestigd. Volgens de Romeinse redenaar, historicus en politicus Tacitus waren de Cananefaten verwant aan de Bataven. Dat blijkt echter onjuist te zijn. De Cananefaten zijn van oorsprong Germaans en leefden in die tijd naast de Bataven. De Cananefaten in het westen van Nederland, de Bataven in het oosten. Anders dan bij de indianen en de ontdekkers van Amerika vele eeuwen later, stonden de Romeinen en de Cananefaten elkaar niet naar het leven. Beiden leefden gebroederlijk naast elkaar en met elkaar. Bekend is dat de Cananefaten in het Romeinse leger als belangrijk legeronderdeel meevochten. Zo vochten ruitereenheden van Cananefaten in 28 na Christus samen met de Romeinen tegen de Friezen. Dat liep voor de Cananefaten overigens niet goed af. Ze leden in het bos van Baduhenna, in het huidige West-Friesland, grote verliezen.
De Cananefatenpoort in het centrum van Leiden
De Cananefaten deden er veel aan om de eigen gewoonten en gebruiken in ere te houden. Samenleven met de Romeinen was geen probleem, maar wel met behoud van de eigen identiteit. De Cananefaten waren doorgaans geen stadsbewoners. Toch was er in het gebied van de Cananefaten een grote stad gelegen namelijk Forum Hadriani. Vooral na het bezoek van Keizer Hadrianus in 122 n.Chr won de stad aan importantie. Het werd de hoofdstad van het gebied. Ook in deze stad woonden en leefden de Romeinen en Cananefaten gebroederlijk naast elkaar. In de Cananefatenpoort en in de wijde omtrek ervan zie je helemaal niets meer terug van de aanwezigheid van de Cananefaten, laat staan de Romeinen. Uitzondering is het Rijksmuseum van Oudheden aan het Rapenburg. Daar kunt u zich nog steeds vergapen aan de nodige voorwerpen uit de tijd dat de Romeinen èn de Cananefaten in dit deel van Nederland gebroederlijk naast elkaar woonden.
