De geschiedenis van Leiden is op Amsterdam na de rijkst gevulde geschiedenis van Holland. Toch is die geschiedenis lang niet altijd bekend. In de column Plaatsen van Herinnering neemt Leidenaar en historicus Joost Bleijie u wekelijks mee naar een plek in Leiden waar een bijzondere gebeurtenis heeft plaatsgevonden of naar een plek waar een beroemde historische Leidenaar gewoond of gewerkt heeft. Deze week zitten we in de Late Middeleeuwen (1000-1500). Plaats van Herinnering: De Hoogstraat – De Groote Brug.
-door Joost Bleijie-
De Hoogstraat boven Annies met links de st Jansbrug over de Oude Rijn en rechts de Visbrug over de Nieuwe Rijn. In de 11e eeuw was dit één Groote Brug
Wanneer een nietsvermoedende bezoeker van Leiden vanaf de Hoogstraat, de straat boven Annies, in de richting van de Nieuwe Rijn of het Stadhuis loopt zal die merken dat de afdaling best steil is. Op marktdagen staan de kramen allesbehalve waterpas op dit deel van de weekmarkt. Zeker in de wintermaanden als het gevroren of gesneeuwd heeft, is dit stukje Leiden het decor van valpartijen en glibberspektakels. De Visbrug, de oudste brug van Leiden, veel ouder dan bijvoorbeeld de Koornbrug voor het stadhuis, speelde samen met de Hoogstraat en de st. Jansbrug een belangrijke rol in de ontwikkeling van de stad. Èn tijdens een van de vroegste oorlogen waarin Leiden betrokken was.
Het oudste Leiden, Leithon, ontstond aan de zuidkant van de Rijn. Op het gebied dat thans ligt tussen de Maarsmansteeg en het Trouwstraatje. De oever van de Rijn lag daar wat hoger dan aan de noordkant en dus was het een relatief veilige plek om je te vestigen. De regelmatig buten haar oevers tredende Rijn had zodoende weinig grip op de bewoners van toen. Aan de overkant van de Rijn, in de ‘oksel’ van waar de Rijnen samenkwamen (en komen), werd de Burcht gebouwd. Anders dan in de stad, kreeg de Burggraaf het daar voor het zeggen. De stad en de Burcht werden met elkaar verbonden door een brug: De Visbrug. Heel lang is dit de enige brug over de Rijn in het Rijnland geweest. De naam dankt de brug aan het feit dat er vis op verhandeld werd. De naam van veel straten, stegen en pleinen in de binnenstad verwijzen nog naar de ambachten die er plaatsvonden (Mandemakerssteeg) of hetgeen er verhandeld werd (Beestenmarkt). In de 11e en 12e eeuw liep de Visbrug door tot aan wat nu de Donkersteeg is. In die tijd heette de brug in de volksmond ‘de Groote Brug’. De Groote Brug was eerst van hout, later kreeg de brug gewelven zoals die in Annies nog te zien zijn.
De Groote Brug was onderdeel van de Loonse Oorlog die in Holland na de dood van graaf Dirk VII in 1203 losbarstte. De strijd ging om de opvolging van Dirk die in november 1203 stierf. Na hevige gevechten rondom de Burcht in 1204 stortte de Groote Brug in. Het gewicht van de vluchtende soldaten die via de brug naar het vasteland wilden vluchten was te zwaar. Veel soldaten vonden de dood. Over de Loonse Oorlog en de rol die Leiden daarin speelde volgende week meer.
