Leidens Ontzet, 3 oktober, het wordt tot op de dag van vandaag groots gevierd in Leiden. Maar wat is er in het straatbeeld nog te zien van het Beleg en het Ontzet van Leiden in 1574? Historicus Joost Bleijie gaat zowel in als buiten Leiden op zoek naar plekken die een herinnering hebben aan Leidens Beleg en Ontzet. Wat is er nog te zien van de belangrijke gebeurtenissen van toen? Deze week: Schans Broekweg
Als Merenwijker heb ik het pad waarschijnlijk al honderden keren gefietst. Als je van of naar de binnenstad moet of als je een boodschap wilt doen in de Kopermolen dan zijn veel Merenwijker aangewezen op de Broekweg. Het fietspad dat als een soort aorta dwars door de wijk heen loopt. Een fietspad dat nog ergens het agrarische karakter van de Broek- en Simontjespolder van vroeger in zich heeft: treurwilgjes aan beide kanten, zo ook slootjes en bruggetjes. Midden in de Merenwijk ligt het wijkpark met de in heel Leiden wel bekende kinderboerderij. Een groot stuk groen midden in de bebouwde kom inclusief de laatste boerderij van de Merenwijk. Waar de Broekweg de aorta van de wijk is, is het wijkpark de groene long van de wijk. Toen het college van B&W nog niet zo lang geleden een deel van het wijkpark wilde afsnoepen ten faveure van woningbouw (lees: een woontoren) was de wijk te klein. Alles prima in de Merenwijk maar van het wijkpark blijf je af. Die woontoren komt er nu alsnog. Weliswaar op een andere plek, maar toch.
Bij al die keren dat ik de Broekweg op en af gefietst ben en het wijkpark aan de noordkant over de Broekweg langsgereden ben, heb ik nooit geweten dat ook hier in 1574 een Spaanse schans lag. De schans wordt wel genoemd in het prachtige boekje dat Arie Korteweg over de Merenwijk schreef: Geschiedenis dichtbij. De Merenwijk te Leiden vóór de bouw, erna en nu. Op pagina 14 worden de 3 schansen die de Spanjaarden aan de noordkant aanlegde keurig genoemd, inclusief een plaatje. Ik had het dus wel kunnen weten…. In de knik in de Broekweg (zie foto) lag tussen schans De Quakel (de huidige Kwaaklaan in Oegstgeest) en de Schans op de Dwarswetering (op de Zijldijk in Leiderdorp) een schans genaamd Broekweg. Die schans lag op de plek waar thans de weilanden van de kinderboerderij liggen. Van de Schans Broekweg is uiteraard niets meer te zien. De schans was bedoeld om Leiden aan de noordkant hermetisch af te sluiten. Via de schans Broekweg konden de Spanjaarden de weilanden ten noorden van Leiden controleren.
Op 21 maart 1575 hadden de Spanjaarden de schansen waarin ze gelegerd waren in allerijl verlaten. Zo ook de schans Broekweg, al bestaat er nog wat twijfel of die schans er tijdens het eerste beleg al lag. De Spanjaarden werden opgetrommeld om te gaan vechten tegen de legers van Lodewijk van Nassau die aan de oostkant van de Nederlanden aan de poorten stond. Leiden was Ontzet! De stadspoorten konden open, de voorraden konden worden aangerukt voor een feestmaal; de stad kon weer ademhalen. Zonder dat ze er eigenlijk heel veel voor hadden hoeven doen. Wanneer je een Leidenaar op 21 maart 1575 had gevraagd hoe het Beleg ervaren was, dan zou het antwoord waarschijnlijk zijn: prima. Zo heel veel impact had het Beleg niet gehad op de Leidenaren. Alleen aan de onderkant van de samenleving, bij vooral de armen, ware er wel flinke tekorten geweest en waren Leienaren aangewezen op armenzorg, maar voor d eerst viel het wel mee. Er waren geen beschietingen, bestormingen of andere aanvallen van de Spanjaarden geweest zoals die bij Alkmaar en Haarlem wel hadden plaatsgevonden. Het enige waar de Leidenaren zich aan regenden waren die rare papieren munten die geïntoneerd waren omdat er te weinig edelmetaal in de stad was voor het vervaardigen van echte munten. Maar nu het Beleg voorbij was konden de inwoners van de stad al snel hun papieren munten inleveren voor gewone. Wat de Leidenaren wel vergaten waren, was het slopen van de Spaanse schansen rondom Leiden. Die konden dan ook gewoon weer worden ingenomen toen de Spanjaarden eind mei 1574 terug kwamen.
