Hendrik van Nassau
De Slag op de Mookerheide was een bloedige. De legers van Lodewijk en Hendrik van Nassau die in het oosten de Nederlanden waren binnengevallen om druk van de ketel te halen bij het Beleg rondom Leiden, waren niet opgewassen tegen de Spaanse ervaren soldaten. In een dag, de 14e april, was de Slag op de Mookerheide voorbij. De helft van de soldaten van Lodewijk en Hendrik sneuvelden, zo ook Lodewijk en Hendrik zelf. Hun lichamen zijn nooit teruggevonden. De Slag vond op de Mookerheide plaats en al snel nadat de nederlaag zich aandiende, vluchtten de nodige soldaten weg om het vege lijf te redden. Velen van hen werden alsnog achterhaald door de Spaanse cavalerie en zonder pardon neergesabeld. Dat gebeurde vooral in het gebied ten zuiden van de Mookerheide; het gebied waar de Helweg het macabere middelpunt is. Het gebied waar ik nu sta. De Helweg verwijst naar de hel waarin de soldaten tijdens hun vlucht terecht kwamen. Het was hier een ware hel op aarde. Tevens verwijst het naar de plek waar de soldaten na hun dood terecht kwamen. Vooral katholieken hadden een sterke beleving met hemel en hel. En met het vagevuur. Dat was de plek waar goede katholieken terecht kwamen na hun dood en waar ze moesten wachten op je het Laatste Oordeel van Jezus Christus die Hij bij Zijn wederkomst op aarde zou geven. In het gebied waar veel soldaten alsnog sneuvelden, zijn de Helweg en de Vagevuurweg het middelpunt. Een stuk verderop in het Duitse Reichswald ligt het Himmelthal. Daar, in de spreekwoordelijke hemel, kwamen de gevluchte soldaten die het er leven vanaf brachten terecht.
Gedenksteen Kerk Heumen
Alleen het bordje Helweg doet nog herinneren aan de tijd van toen. Verder helemaal niets. Enerzijds teleurstellen, anderzijds ook wel begrijpelijk. De Slag op de Mookerheide is niet alleen een hele lange poos geleden, tevens valt er ook weinig te vieren. De Slag liep voor Willem van Oranje uit op deceptie; hij verloor zijn broers. Aan de kerk in Heumen hangt nog een gedenksteen (foto). Bovendien verloor Oranje niet alleen de Slag op de Mookerheide maar verloor hij het momentum: van een bevrijding van het belegerde Leiden was al helemaal geen sprake meer. En die Leidenaren maakten de deceptie in Mook alleen maar groter. De Leidenaren waren in de korte tijd van vrijheid die de Slag op de Mookerheide vanwege het vertrek van de soldaten bij Leiden naar Mook had opgeleverd, vergeten de voorraden weer aan te vullen en de Spaanse schansen te slopen. Het Tweede Beleg dat zou volgen zou dan ook veel vervelender worden dan de eerste. Met veel meer slachtoffers ook!
