De geschiedenis van Leiden is op Amsterdam na de rijkst gevulde geschiedenis van Holland. Toch is die geschiedenis lang niet altijd bekend. In de column Plaatsen van Herinnering neemt Leidenaar en historicus Joost Bleijie u wekelijks mee naar een plek in Leiden waar een bijzondere gebeurtenis heeft plaatsgevonden of naar een plek waar een beroemde historische Leidenaar gewoond of gewerkt heeft. Deze week gaan we van de Vroege naar de Late Middeleeuwen (ca 1000 – ca 1500). Plaats van Herinnering: Het Gravensteen – Woonhuis van de graaf van Holland.
-door Joost Bleijie-
Het Gravensteen gezien vanaf Het Gerecht. Het torentje dateert uit de 12e eeuw.
Het is een van de oudste en mooiste monumenten van Leiden. Recent was de toekomst van het pand weer in het nieuws. Na decennialang huurder te zijn geweest van het Gravensteen, trok de universiteit Leiden onlangs de deur definitief dicht. Gevolg is dat het woonhuis van de graven van Holland, daterend uit het begin van de 13e eeuw, voor het eerst sinds eeuwen weer leeg komt te staan. Wie weet is een Leids Historisch Museum een mooie optie voor dit pand? Gek genoeg stond het Gravensteen in de tijden van de graven van Holland ook regelmatig leeg. De graven hadden meerdere woonhuizen in Holland. Het Leidse Gravensteen was dat een van. De graven woonden niet permanent in hun Leidse huis maar reisden door Holland heen. Wel zorgden de ze ervoor dat ze altijd naar een van hun huizen toe konden gaan. Het bed van de machtigste man van Holland was altijd gedekt, ook voor zijn gevolg trouwens. Dat bed stond niet in het Gravensteen zelf. Dat was de toren waarnaar de graven naar toe konden vluchten. Wonen c.q. verblijven deden ze in de naastgelegen hoeve Lokhorst.
Om het Gravensteen lag een groot stuk land: het Gravenhof. Waar de stad Leiden in haar vroegste geschiedenis ontstond op de Breestraat lag achter de huizenrij van de Breestraat een uitgestrekt stuk land. Dat was het Gravenhof. Graaf Floris II (1084- 1121) was de eerste die zich ook echt graaf van Holland mocht noemen. Zijn voorgangers deden dat ook al hadden zij nooit de titel echt gekregen. Zijn noemen zich wel graaf van Holland maar waren formeel graaf van Friesland. Holland deden ze er een beetje bij. Floris II niet. Hij kreeg van Burchard van Lechsgemünd, bisschop van Utrecht, in 1101 daadwerkelijke de titel graaf van Holland.
Graaf Floris II had de weinig vleiende bijnaam Floris de Vette. Kennelijk was hij een Bourgondiër met obesitas. Anders kunnen we de naam niet echt verklaren. Er is geen portel of afbeelding van hem bekend. Wel eentje uit de 15e eeuw maar daarop is eerder een slanke den dan een corpulente kerel te zien. In 1108 trouwde Vette Floris met Petronilla van Lotharingen. Van Floris is bekend dat hij veel houten kerken in Holland liet verbouwen. Het hout werd vervangen door tufsteen. Kerken die van steen waren gemaakt, vatten veel minder snel vlam. Dat gold ook voor de Pieterskerk, toen nog een kleine kapel. De verbouwing van de Pieterskerk wordt vaak toegeschreven aan Petronilla. Later zullen e nog zien dat dit incorrect is.
@geschiedenisvanLeiden
