De geschiedenis van Leiden is op Amsterdam na de rijkst gevulde geschiedenis van Holland. Toch is die geschiedenis lang niet altijd bekend. In de column Plaatsen van Herinnering neemt Leidenaar en historicus Joost Bleijie u wekelijks mee naar een plek in Leiden waar een bijzondere gebeurtenis heeft plaatsgevonden of naar een plek waar een beroemde historische Leidenaar gewoond of gewerkt heeft. Deze week zitten we in de Eeuw van het Beleg en Ontzet (16e eeuw). Plaats van Herinnering: Middelstegracht – Het Anna Aalmoeshuis 

-door Joost Bleijie- 

De toegangspoort aan de Middelstegracht

Een van de best bewaarde geheimen van de Leidse binnenstad is te vinden achter een ietwat anonieme poort aan de Middelstegracht. Het is het Anna Aalmoeshuis. Wie niet beter zou weten zou de poort met het erachter gelegen hofje zonder te weten voorbijgaan. Wie de poort echter doorgaat komt op een wel heel bijzondere plek te staan. Nog los van het feit dat het hofje prachtig is onderhouden, is het Anna Aalmoeshuis een van de weinig hofjes in Holland waar nog een kapel aanwezig is.  

Het Anna Aalmoeshuis werd in 1492 door de bierbrouwer Willem Claesz van Toornvliet en zijn echtgenote Hillegont Willemsdr. gesticht. In een testament werd vastgelegd wie er mochten wonen. In dit geval waren het oude weduwen die niet in hun oude dag konden voorzien. Voor “dertien arme vroukens van guede faem ende naem”. Het gekozen aantal huisjes was niet toevallig. Meer hofjes hebben twaalf of dertien woningen verwijzend naar het aantal discipelen (12) van Jezus. Dertien dus als je Jezus meetelt. Volgens de website van het Anna Aalmoesmuseum wonen er in het hofje nog steeds alleenstaande dames. Dat ‘van goede naam en faam’ is weggelaten, maar er is wel nog steeds een leeftijdsgrens namelijk 45 jaar of ouder. Ook de 13 huisjes zijn verdwenen. Door de eeuwen heen zijn er talloze restauraties uitgevoerd met als gevolg dat er vanwege de bewoonbaarheid nog maar acht huisjes over zijn.  

Het Anna Aalmoeshuis in vroeger tijden (bron: Erfgoed Leiden en omstreken)

Bijzonder is de kapel in het hofje en zeker de geschiedenis die aan de kapel hangt. Het Anna Aalmoeshuis, genoemd naar de Heilige Anna en is van oorsprong een katholiek hofje. Daar kwam begin 16e eeuw een klein kapelletje bij. In 1566 raasde de Beeldenstorm over de Nederlanden waarbij boze protestanten in de katholieke kerken en gebouwen de beelden van de muur trokken. Het goed verscholen kapelletje van het Anna Aalmoeshuis heeft als een van de weinige plekken in Leiden de Beeldenstorm doorstaan. Daarnaast is het kapel van het Anna ook onderdeel geweest van een andere tragische gebeurtenis in Leiden. In 1807 ontplofte er aan het Rapenburg een schip vol buskruit. Deze ontploffing, die volgens de overlevering tot in Friesland te horen was, had een grote open kale plek in de stad als gevolg. Een deel van het Kruitschip, naar verluid een deel van de mast, belandde dwars door het raam in de kapel. Daarom is een deel van de glas-in-loodramen niet meer uit de tijd van de stichting van het hof. 

==

Literatuur

• Hofjes in Leiden, Herman Kleibrink, Ruud Spruit (1979)
• Leidse Hofjes, Wonen om Gods Wille, Ine Leermakers, Wietse Donkersloot (2007)