Een Selfie met… Muurtoren Oostenrijk
Een van de weinige echte overblijfselen van het Beleg en Ontzet van Leiden is te vinden aan de Jan van Houtkade. Of, als je aan de andere kant van het water staat aan de Zoeterwoudsesingel. Het is muurtoren Oostenrijk. Een aantal jaar geleden schreef ik voor het Leids Nieuwsblad een column over deze muurtoren. Ik deed er eveneens een selfie bij. De column heette immers niet voor niets Selfie met…. Toren Oostenrijk was een van de 33 muurtorens die Leiden had. Momenteel zit er een uiterst vermakelijke Escaperoom in de Toren. In vroeger tijden diende het voor andere zaken, met name voor het verdedigen van de stad. Toen de kanonnen in de 16e eeuw te zwaar werden, verloren veel van de torens hun functie. Op Toren Oostenrijk na zijn alle in Leiden bekende muurtorens gesloopt. En ook deze zag er van oorsprong anders uit. Door continue ophoging van de Jan van Houtkade is slechts het bovenste deel van de toren nog zichtbaar. Het onderste gedeelte aan de stadskant ligt volledig onder het zand. Dat is nog zichtbaar aan de straatkant van de Toren. Daar is een boog zichtbaar vlak boven de stenen. Dat was de vroegere entree van de toren. Overigens is aan de stadszijde van de Toren tweemaal het stadswapen van Leiden ingemetseld en is de naam van de toren zichtbaar: DIT.IS.IN-OISTENRIJCK valt er te lezen.
Muurtoren Oostenrijk gebouwd aan het eind van de 14e eeuw, was onderdeel van de stadsmuren die rondom het oude Leiden te vinden waren. De muren dienden samen met de naastgelegen singels als verdedigingswerk. De stadspoorten, die toegang gaven tot de stad, kenden vrijwel allemaal een ophaalbrug zodat het voor vijanden lastig was om de stad in te nemen. De Spanjaarden, toen toch een van de meest gevreesde legers die er waren, liepen zich in 1574 stuk op deze muren. Niet zo gek aangezien de muren meestal meters dik waren. Die in Muurtoren Oostenrijk bijvoorbeeld zijn aan de singelkant zo’n twee meter dik. Het metselwerk zag (en ziet) er dan weliswaar niet zo geweldig uit, de muur kapot schieten was niet zo eenvoudig. Zeker niet omdat er door de aanwezige nissen in de muur ook werd terug geschoten. Oostenrijk had 9 schietgaten waardoor de schutters konden terugschieten. Overigens is er tijdens het Beleg van Leiden nooit op de stad, laat staan op muurtoren Oostenrijk geschoten.
GT_1805 Leidse sleutels foto W. Devilee – Erfgoed Leiden
De naam van de toren, Oostenrijk, klinkt wat gek. Waarom zouden de Leidenaren in de 14e eeuw die deze toren hadden gebouwd, hun toren Oostenrijk noemen? Was dat omdat de toren stond aan de Oostenrijkse-kant van de stad of waren er speciale banden met Oostenrijk? Nee, er was een andere reden: alle muurtorens werden vernoemd naar heersers uit die tijd. Heersers over de toenmalige Nederlanden wel te verstaan. Deze toren is vernoemd naar Maximiliaan van Oostenrijk, waar Maria van Bourgondië mee getrouwd was. Niet gek dat naastgelegen, maar helaas verdwenen muurtoren, Bourgondië naar Maria is vernoemd. Van die muurtoren zijn in de 19e eeuw de fundamenten gevonden. Samen waren de torens onmisbaar bij het verdedigen van dit deel van de stad. De toren bezoeken kan nog steeds, maar dan wordt u wel eerst opgesloten. Pas als u het grote geheim van Rembrandt van Rijn heeft gevonden kunt u ontsnappen. Tussen het oplossen door, kunt u wel een blik werpen op dit unieke stukje Leidse geschiedenis.
