De geschiedenis van Leiden is op Amsterdam na de rijkst gevulde geschiedenis van Holland. Toch is die geschiedenis lang niet altijd bekend. In de column Plaatsen van Herinnering neemt Leidenaar en historicus Joost Bleijie u wekelijks mee naar een plek in Leiden waar een bijzondere gebeurtenis heeft plaatsgevonden of naar een plek waar een beroemde historische Leidenaar gewoond of gewerkt heeft. Deze week in Leidse Plaatsen van Herinnering: Park Matilo – de Limes
Wie vanuit het Ruhrgebied in Duitsland via de A12 Nederland weer inrijdt, heeft het grote bruine toeristische bord vlak na de grens wel eens zien staan: Neder- Germaanse Limes. Grens Romeinse Rijk staat erop met een afbeelding van een rivier en Romeins wachttorens erbij. UNESCO werelderfgoed staat er onder geschreven. Bij binnenkomst wordt de terugkerende vakantieganger of de bezoeker die vanuit Duitsland naar Nederland gaat erop gewezen dat je met de auto over een prachtig mooi stuk cultureel erfgoed rijdt. En niet zomaar cultureel erfgoed, eeuwenoud cultureel erfgoed: De Limes. Ofwel de weg die de Castella aan de noordgrens van het Romeinse Rijk met elkaar verbond.
Ook het Leidse Romeinse legerkamp Matilo lag aan de Limes. Deze weg begon in Keulen (Colonia Agrippina) en liep via onder meer Xanten (Castra Vetera), Arnhem (Levavanum), Utrecht (Trajectum), Alphen aan den Rijn (Albaniana) en Leiden (Matilo) naar de kust. Tussen Matilo en de kust lagen nog twee Castella. Als eerste Praetorium Agrippinae ofwel Valkenburg. Bij recente werkzaamheden voor de nieuw te bouwen wijk Valkenhorst zijn de nodige resten van Praetorium Agrippinae blootgelegd. Keizer Caligula zou rond het jaar 40 een bezoek aan Praetorium Agrippinae gebracht hebben. Na Valkenburg kwam je bij de Brittenburg. Dit Castellum lag aan het westelijk uiteinde van de Limes, op de huidige kustlijn. De Brittenburg is het Nederlands Atlantis. Een aan de zee prijsgegeven nederzetting waar niets meer van terug te zien is. In 1752 werd er voor het laatst melding gemaakt van zichtbare resten van de Brittenburg. Daarna is het volledig verzwolgen door de zee.
De Limes in Matilo
De Limes verbond de Castella die aan de noordgrens van het Romeinse Rijk lagen met elkaar. Van het pad werd veel gebruik gemaakt, bijvoorbeeld om soldaten van het ene Castellum naar het andere te brengen. Het meeste transport ging echter niet over de Limes maar over water. Het Kanaal van Corbulo was hierbij een belangrijke schakel. De grens van het Romeinse Rijk was geen harde grens. Er werd veel handelgedreven met de volken die ten noorden van de grens woonden. Van die Limes is op dit moment nauwelijks iets authentieks meer te zien. De echte resten liggen dan weliswaar onder de grond, boven de grond is de weg en zijn de legerkampen in juiste omvang en inclusief wachttorens op de nodige plekken nagebootst. Zo ook in Leiden. Het stenen pad dat dwars door park Matilo loopt is de Limes. Om de bezoeker daarop te wijzen is de naam van de voormalige Romeinse weg in de bakstenen meegebakken. Limes valt er op de roodbruine klinkers te lezen.
