De geschiedenis van Leiden is op Amsterdam na de rijkst gevulde geschiedenis van Holland. Toch is die geschiedenis lang niet altijd bekend. In de column Plaatsen van Herinnering neemt Leidenaar en historicus Joost Bleijie u wekelijks mee naar een plek in Leiden waar een bijzondere gebeurtenis heeft plaatsgevonden of naar een plek waar een beroemde historische Leidenaar gewoond of gewerkt heeft. Deze week in Leidse Plaatsen van Herinnering: Park Matilo – Castellum Matilo
Rond onze jaartelling vestigden de Romeinen zich in ons deel van Nederland. De Rijn was de meest noordelijke grens van het Romeinse Rijk. Al voor de komst van Corbulo en zijn soldaten rond het jaar 50 n.Chr werden er verdedigingswerken langs de Rijn opgeworpen, ook wel Castella geheten. Die Castella werden door middel van een weg (de Limes) met elkaar verbonden. Ook op het huidige grondgebied van Leiden was een Castellum: Matilo. Gezien het aantal soldaten dat er gelegerd was, ongeveer 500, en gezien het feit dat het Kanaal van Corbulo vlak naast Matilo de Rijn instroomde, kunnen we concluderen dat Matilo geen onbelangrijk Castellum was.
Zoals bij zoveel Romeinse legerkampen ontstond er naast Matilo een zogenaamde Vicus: een burgerlijke nederzetting. Hier woonden de gezinnen van de soldaten, maar hier ontstond ook een bloeiende aanverwante economie. De soldaten hadden niet alleen voedsel, maar ook wapens, kleiding, schoeisel en allerlei andere zaken nodig. Vakmensen vestigden zich dus naast het Castellum. Via de hoofdingang, de Porta Praetoria kwam je Matilo binnen. Er waren nog twee andere ingangen. Bij alle ingangen stonden wachttoren zoals we ze nu ook in het huidige Park Matilo in Roomburg zien staan.
De Bataafse Opstand
Tijdens de Romeinse Tijd in het huidige Nederland is het goed om één jaartal te onthouden: 69/70 na Christus. Toen vond de Bataafse Opstand plaats. De aanleiding van de Opstand lag in het jaar 68 toen de romeinse keizer Nero gedwongen zelfmoord pleegde. Daarna brak er een burgeroorlog uit. Meerdere generaals trokken naar Rome om zichzelf uit te roepen tot keizer. In het noordelijk deel van het Rijk stookte Claudius Civilis de boel zo op dat er ook hier een opstand uitbrak. Het waren vooral de Bataven in het Romeinse leger, autochtone huurlingen, die ten strijde trokken. Vanaf Nijmegen (Oppidum Batavorum) werden alle Castella in brand gestoken waaronder dus ook Matilo. Bij onderzoek in de bodem bij de verdwenen Castella wordt altijd in de grondlaag een zwarte rand met verkoold hout aangetroffen. Dat is de laag van de branden die er in de Castella tijdens de Bataafse Opstand waren. Uiteindelijk kwam Vespasianus als winnaar uit de burgeroorlog. Op 1 juli 69 werd hij tot keizer gekroond. Hij stuurde legers naar het noorden om orde op zaken te stellen, hetgeen ook lukte. Claudius Civilis en de Bataven werden nauwelijks gestraft. Saillant detail: uit later onderzoek bleek dat het helemaal niet de Bataven waren die in opstand gekomen waren. Die worden altijd gezien als de ‘oer-Hollanders’ maar dat is niet zo. In onze streek waren het waarschijnlijk de Cananefaten die tijdens de opstand actief waren.
