De geschiedenis van Leiden is op Amsterdam na de rijkst gevulde geschiedenis van Holland. Toch is die geschiedenis lang niet altijd bekend. In de column Plaatsen van Herinnering neemt Leidenaar en historicus Joost Bleijie u wekelijks mee naar een plek in Leiden waar een bijzondere gebeurtenis heeft plaatsgevonden of naar een plek waar een beroemde historische Leidenaar gewoond of gewerkt heeft. Deze week in Leidse Plaatsen van Herinnering: Rapenburg 28 (RMO) – Gordon
Het Rijksmuseum van Oudheden aan het Rapenburg
In 1996 werd er bij graafwerkzaamheden een hele bijzondere vondst gedaan. Archeologen vonden vlak bij Matilo een Ruitermasker uit de Romeinse Tijd. Omdat het masker sterke overeenkomsten had met volkszanger en entertainer Gordon in zijn jonge jaren, was de naam van het masker snel gevonden: Gordon! Ruitermaskers als deze droegen Romeinse soldaten aan hun helm om indruk te maken op de vijand. Vooral het gebrek aan uitdrukking op een gezicht joeg de vijanden de stuipen op het lijf. Er zijn slagvelden in Europa waar eveneens dit soort uitdrukkingsloze maskers gevonden zijn. Romeinse soldaten gebruikten het masker echter ook als pronkstuk tijdens toernooien en parades. Gewoon om indruk te maken op de tegenstander, op het publiek en wie weet ook wel op de aanwezige dames.
De ‘Leidse’ Gordon tentoongesteld tussen andere gevonden ruitermaskers en helmen (RMO)
‘Gordon’ werd gevonden vlak bij de plek waar het Kanaal van Corbulo, het Kanaal dat de Romeinse veldheer Corbulo had laten graven om de Rijn en de Maas met elkaar te verbinden, de Rijn in stroomde. Door de aanwezigheid van het kanaal hoefden de Romeinen niet iedere keer over de woeste en onvoorspelbare Noordzee te reizen. Mede door de aanwezigheid van het Kanaal van Corbulo was Matilo niet zomaar een nederzetting aan de Rijn, maar een belangrijk plek. Door de eeuwen heen zijn plaatsen waar veel handelsroutes samenkomen altijd belangrijk geweest voor de Romeinen. Matilo was zo’n plek. Het gevonden masker is een bijzonder gaaf exemplaar en ook erg gedetailleerd. Haren, mond, neus en bakkebaarden, ze zijn erg goed zichtbaar op deze bijzondere vondst. Het masker is gevonden in een kreek vlak bij de monding van het Kanaal van Corbulo in de Rijn. Waarschijnlijk is het daar als offer terecht gekomen. In de Romeinse Tijd werden er vaker belangrijke voorwerpen in het water geworpen om vooral de watergoden gunstig te stemmen.
Het masker is te bezichtigen in het Rijksmuseum van Oudheden. In dit museum is een deel van de ruimte ingericht voor bodemschatten uit Nederland zelf. Een zilveren ruiterhelm die 100 jaar geleden in De Peel werd gevonden bijvoorbeeld of een bronzen beeldje van de Griekse God Isis dat in Valkenburg (thans gemeente Katwijk). Naast heel veel romeinse muntjes is ook de hand van de keizer te bekijken. Niet de echte hand uiteraard, maar een bronzen hand en onderarm die die uitmaakten van ene beeld van de keizer dat in Matilo stond. Tussen al die bodemschatten is ‘Gordon’ toch wel de meest imposante schat die ooit in de Leidse bodem is gevonden. Nog steeds maakt het expressieloze gezicht indruk op de vele bezoekers.
